Bitkisel ürünlerde ADAPTOJEN, TONİK, STİMÜLAN kavramları ve ilgili mekanizmalar

Adaptojenler bir organizmayı olağanüstü gerginliklere karşı adapte ederek, strese neden olan faktörleri yok etmek için nonspesifik direncin artmasına neden olurlar. Avrupa İlaç Ajansının (EMA) tanımına göre adaptojenler stres durumunda vücut fonksiyonlarını normalleştiren ve stresin tehlikeye attığı sistemleri güçlendirme kapasitesine sahip olan maddelerdir. Çok çeşitli çevresel ve/veya duygusal zorluklara karşı sağlık üzerinde koruyucu bir etkiye sahip oldukları bildirilmektedir.

ADAPTOJENİK BİTKİLERİN ETKİ MEKANİZMALARI: 


Grafikten de görüldüğü gibi adaptojen varlığında kişide aynı stres etkenine karşı çok daha düşük bir cevap meydana gelir. Stres cevabının, alarm fazı sırasında stres reaksiyonlarının azalmasını sağlarken, devamında da stres durumu devam ettikçe organizmada tükenme olmadan strese bir uyum “adaptasyon” durumu ortaya çıkar. 

En bilinen ve bu alanda en çok araştırılan bitkiler adaptojen bitkiler "Panax ginseng (Asian Ginseng), Eleutherococcus senticosus (Syberian Ginseng), Rhodiola rosea (Golden root), Schisandra chinensis ve Withania somnifera (Ashwagandha)" dır.

Bunların yanında geleneksel olarak adaptojenik etkisi ile bilinen bitkiler şu şekilde sayılabilir: Astragalus membranaceus (Geven), Glycyrrhiza glabra (Meyan kökü), Goji berry (Lycium barbarum), Curcuma longa (Zerdeçal), Ocimum sanctum (Tulsi, Holy Basil, Kutsal Fesleğen, Hint Fesleğeni).

Yine bazı tıbbi mantarlar Reishi mantarı (Ganoderma lucidum), cordyceps mantarı ve shiitake (Lentinula edodes) gibi mantarlar da adaptojenik bitkiler arasında sayılabilmektedir.

Tonik maddeler ise tüm organizmada yada belirli organlarda oluşan zayıflık yada güç eksikliğini düzenleyen maddelerdir. Tonik özellik gösteren maddeler güçsüzlük, halsizlik, dermansızlık durumlarında kullanılır. Tonik özellik gösteren bitkiler uzun süreli strese dayanıklılık, kronik strese bağlı hastalıklardan koruma değil daha çok akut durumların tedavisinde etkilidir. Adaptojenik bitkiler genellikle tonik özellik de gösterirken, adaçayı, ısırgan otu, Aloe vera jeli ise tonik etkili bitkilere örnek verilebilir.  


Uyarıcılar (stimulanlar) kullanıldığında ise vücut performansında önce güçlü bir artış meydana gelir, ardından bu süreci performansta bir azalma izler. Uyarıcıların yaptığı bir çeşit gelecekten enerji ödünç almak olarak tanımlanabilir.

Soğuk, sıcak, baskı, gürültü, kimyasal gibi farklı stres kaynakları uygulanan sıçanlarda yapılan bir çalışmada bu sıçanların stres kaynağından bağımsız olarak nonspesifik bir cevap geliştirdikleri görülmüştür. Bu sıçanların nereyse hepsinde mide ve ince bağırsak ülserleri, bağışıklık sisteminde baskılanma, inflamasyon faktörlerinde artış ve kortizol, adrenalin gibi stres hormonlarında artış gözlenmiştir.

Dolayısıyla vücudun her türlü strese karşı dayanıklılığını artırmak sağlığın sürdürülebilmesi için çok önemlidir. Bunun anlamı sürekli adaptojen kullanılsın değildir elbette. Çok çeşitli stresle baş etme yollarına ilave ve yardımcı olarak hekim tavsiyesi ile kişinin gereksinimine göre seçilecek adaptojenlerin kullanılması daha sağlıklı olmak ve strese bağlı gelişen kronik hastalıklardan korunmak için önemli bir yol olarak başvurulabilir.

Uyarı !!

Diğer taraftan adaptojenlerin kullanılan diğer ilaçlarla etkileşebileceği, çocuklarda ve yaşlılarda farklı sonuçlar verebileceği için hekim kontrolünde kullanılması gerektiği, hamile ve süt veren annelerde ise kullanılmaması gerektiği unutulmamalıdır. 

İnternette ve marketlerde kontrolsüz satılan adaptojenik ürünlerden uzak durulmalı, bu ürünler eczanelerden alınmalı ve güvenilir markalar tercih edilmelidir. 

Stressiz huzurlu günler dileğiyle..


Kaynaklar:

Panossian A, Wikman G. Effects of Adaptogens on the Central Nervous System and the Molecular Mechanisms Associated with Their Stress—Protective Activity. Pharmaceuticals. 2010; 3(1):188-224. https://doi.org/10.3390/ph3010188

Panossian A, Wagner, H. Adaptogens: A Review of their History, Biological Activity, and Clinical Benefits, HerbalGram: The Journal of the American Botanical Council. 2011;90:52-63.

Saljoughian, M., Adaptogenic or Medicinal Mushrooms, Complementary and Alternative Medicine, 2009;34(4): 16-18.

EMA, REFLECTION PAPER ON THE ADAPTOGENIC CONCEPT, 2008. 


Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Hangisi Tıbbi Papatya ???

Resim
Soğuk kış gecelerinin vazgeçilmezi Papatya çayı..  Ne yazık ki papatya falı baktığımız o kadar çok bitki var ki.. Papatya diye aldığımız, topladığımız hatta çayını yaptığımız. Aklıma gelenleri aşağıda derlemeye çalıştım.  Tıbbi papatya yani ülkemizde bilinen adıyla Mayıs papatyası , “Matricaria chamomilla (M. recutita)” bitkisinin kurutulmuş çiçekleridir. Ülkemizde ve dünyada yaygın olarak kullanılan Mayıs papatyasını diğer papatya benzeri çiçeklerle karıştırmamak gereklidir. Karışırsa hem zehirlenmelere sebep olabilir, hem de beklenen hafif sakinleştirici etkisi ortaya çıkmaz.  Mayıs papatyasının çiçekleri küçüktür. Sarı renkli tüpsü çiçeklerin bulunduğu, içi boş orta kısım, koni şeklindedir ve bir sıra beyaz renkli dilsi çiçekle çevrilidir . Bu, mayıs papatyasını öteki papatyalardan ayıran en önemli özelliktir. Ayrıca mayıs papatyası çiçeğinin özel, yoğun, hoş bir kokusu vardır ve tadı da acımsıdır. Yukarıdaki resimde de Mayıs Papatyasının daha
Devamı

Vincent Van Gogh'un Yüksükotu ve Pelinotu ile imtihanı..

Resim
Vincent Van Gogh'un Yüksükotu ve Pelinotu ile imtihanı..  Çok alakasız gibi gözükse de yazımı okuyunca Van Gogh'un hayatını ne kadar etkilediklerini göreceksiniz..  Vincent Van Gogh 1853-1890 yılları arasında yaşamış,  ömrünün son on yılı boyunca yaklaşık 900 suluboya/yağlıboya resmi ve 1100 karakalem çalışma üretmiş, en meşhur eserlerini ise ömrünün son iki yılında yapmış dünyanın en tanınan bilinen ressamlarından biridir. Van Gogh’un çalkantılı ve zor hayatı, tablolarındaki farklılıklar, dalgalanmalar Van Gogh hakkında çok farklı hikayelerin anlatılmasına sebep olmuştur. Van Gogh’un fiziksel ve mental çok fazla rahatsızlıkları olduğu bilinmektedir.  Van Gogh’a konulan manik depresif, bipolar kişilik bozuklukları ve epilepsi teşhislerinin tedavisinde doktoru tarafından Digitalis verildiği söylenir. Bunun sonucunda da Van Gogh’un Digitalis toksisitesine maruz kaldığı düşünülmektedir. Bu toksisitenin neden olduğu sarı görme (Xanthopsia) sonucu tablolarındaki o sarı
Devamı

Uçucu yağ kullanımında nelere dikkat edilmeli ? Aromaterapi ne kadar güvenli ?

Resim
Gün geçmiyor ki uçucu yağlar ile ilgili tanıtımlar reklamlar karşımıza çıkmasın. Uçucu yağlar bitkilerden elde edilen, oda ısısında sıvı olmakla beraber kuvvetli kokulu, 40 o C’ nin üzerinde uçucu olan karışımlardır. Uçucu yağlar parfümeride, aromaterapide, ilaç sanayinde, kozmetik endüstrisinde, yiyecek ve içeceklere aroma verilmesinde ve bunların dışında birçok farklı alanda kullanılır. Özellikle aromaterapinin son yıllarda yaygın olarak kullanılması uçucu yağların önemini bir kat daha artırmış, kullanımını yaygınlaştırmış ve bununla beraber de uçucu yağlarla ortaya çıkan riskleri de gündeme getirmiştir. Lavanta (1) Elbette bir başka yazımda uçucu yağların faydalı etkilerinden bahsetmek istiyorum. Güzel kokularının yanında antibiyotikten sakinleştiriciliğe o kadar önemli etkileri var ki aslında dikkatli kullanımla zararlı etkileri bertaraf edilerek tüm faydalı etkileri öne çıkarılabilir. Şimdi kısaca uçucu yağlar kullanılırken dikkat edilmesi gerekenler: Seyreltilme
Devamı

Zerdeçaldan kurkumine yolculuk - 2: Zerdeçalı karabiber ve zeytinyağı ile tüketmek en doğrusu..

Resim
Kurkumin Yapılan araştırmalar zerdeçalın en önemli etken maddesinin Kurkumin olduğunu göstermiştir. Kurkumin lipofilik yani yağda çözünen fenolik bir madde olup, suda çözünürlüğü çok düşüktür. Bunun yanında asidik mide pHsına oldukça dayanıklı bir maddedir. Kurkuminin antioksidan ve antienflamatuvar özellikleri pek çok çalışma ile gösterilmiştir. Zerdaçalın göstermiş olduğu etkilerin de potansiyel olarak bu madde ve türevlerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Peki Kurkumin mi  Zerdeçal mı kullanılmalı ? Zerdeçal genel olarak baharat ve gıda olarak kullanılırken, kurkumin gıda takviyesi olarak kullanılabilecek bir maddedir. Araştırıldığı zaman her ikisi de benzer oldukça faydalı etkiler gösterecektir ama benim kişisel tercihim bitkiden elde edilen saf madde yerine tüm bitkiyi ya da ekstresini kullanmak yönündedir. Bu tercih ancak hekim tarafından tedavide doğrudan kurkumin önerilmişse elbette değişecektir. Zerdaçalın etkisi daha çok önleyici ve koruyucu şekilde ortaya çık
Devamı

KEKİK VE COVID-19

Resim
Son haftalarda Covid-19 vaka sayılarının hızla artması sebebiyle tedavide yeni arayışlarla da çok fazla karşılaşıyoruz. Standart tedavi protokolü ülkeler arasında değişiklik gösterse de halen ülkemizde antiviral favipiravir ile tedaviye başlanıyor, ve tedavi antikoagülanlar, vitaminler, analjezik ve antienflamatuvar ilaçlar, mukolitikler, antikor ya da immunplazma tedavileri ve hastalığın ilerleyen dönemlerinde de steroitler şeklinde geniş bir spektrumda uygulanıyor. Başta Amerika olmak üzere diğer bazı ülkeler antiviral ilaç olarak remdesiviri tercih ederken aslında yapılan çalışmalar bu antiviral ilaçların SARS-Cov-2 üzerinde etkinliğinin yeterli düzeyde olmadığını gösteriyor. Dolayısıyla tüm dünyada aşı çalışmaları hızla devam ederken diğer taraftan da yeni ilaç arayışları, yeni destek tedaviler sürekli gündeme geliyor. Son günlerde basında en çok adını duyduklarımızdan biri ise Kekik ve Kekik yağı. Ülkemizde kekik adıyla bilinen en az 5 cins var. Benzer kokuya sahip olan bu cin
Devamı

Greyfurt hangi ilaçlarla etkileşir ?

Resim
KIŞA GİRERKEN GREYFURT / GREYFURT SUYU  Kış ayları yavaş yavaş yaklaşırken marketlerde mandalinaları, portakal, greyfurtları görmeye başladık bile. Bu narenciyeler özellikle C vitamini, potasyum ve lif içeriği açısından oldukça zenginler. Sağlıklı ve zinde bir kış geçirmek için de bol bol tüketmemiz gerekiyor. Ancak greyfurt ya da greyfurt suyunun faydalarının yanı sıra özellikle kalp hastaları başta olmak üzere kişinin kullandığı diğer ilaçlarla etkileşim yapabilmesi sebebiyle kış döneminde özellikle dikkatli tüketilmesi gerekiyor. Greyfurt suyu ile etkileşim yapabilecek bazı ilaçlara örnekler verelim: 1. Kolesterol düşürmede kullanılan Statinler Ör: Atorvastatin (Lipitor), Simvastatin (Zocor) gibi 2. Yüksek tansiyonda kullanılan bazı ilaçlar, özellikle kalsiyum kanal blokörleri Ör: Nifedipin (Adalat, Nidilat gibi); Verapamil (İsoptin vb) 3. Diazepam, Buspiron gibi anksiyolitik, sakinleştirici ilaçlar 4. Bazı kortikosteroitler Ör: Budesonit (Pulmicort, İnfla
Devamı

Çocuklarda papatya ile gelen sağlık..

Resim
Matricaria recutita   Papatya en eski, en çok kullanılan, en fazla araştırma yapılmış ve genellikle çok farklı tıbbi amaçlarla kullanılabilen bir tıbbi bitkidir. Papatya olarak bilinen bitkiler genel olarak Mayıs papatyası   ( Matricaria recutita / M. chamomilla ) ya da Alman papatyasıdır ( Chamaemelum nobile / Anthemis nobilis, Roman papatyası ).   Papatya karşımıza çok farklı formlarda çıkabilir. Farklı toz formlarının yanında papatya çiçekleri geleneksel olarak tedaviye yardımcı olması amacıyla soğuk algınlığı belirtilerinin giderilmesinde, şişkinlik ve spazmlar gibi hafif gastrointestinal problemlerde, mide ülserlerinde, ağız ve boğaz yolu enflamasyonlarında, egzamalar ve hafif dermatolojik problemlerde kullanılabilmektedir. Ayrıca papatya sulu ekstrelerinin hafif sakinleştirici ve uyku bozukluklarında destekleyici olarak etkili olduğu da bilinmektedir. Papatya ile hazırlanan sıcak suyun buharının soğuk algınlığına iyi geldiği, papatya çaylarının bebeklerde kolik tedavisind
Devamı

Lavanta ve migren..

Resim
Lavantanın faydalı etkilerinden daha önce bahsetmiş, sakinleştirici etkisi ile öne çıktığını fakat bunun yanında antibakteriyelden, antispazmodikten yara iyileşmesini hızlandırmaya kadar çok sayıda etkisinin olduğunu belirtmiştim. Çok sayıda da klinik çalışma örneği vermiştim. " Lavanta ve güzellik, sağlık, huzur, şıklık, sanat.. " başlıklı yazım için tıklayınız .  Bugün internette dolaşırken Journal of Herbal Medicine'da son 3 ayda en çok indirilen makaleler arasında girmiş "lavanta yağı" ile ilgili bir makale karşıma çıktı. Migrenin önlenmesinde lavanta uçucu yağının etkisi (randomize çift körlü ve plasebo kontrollü) bir klinik çalışma ile araştırılmış.  Annem kronik migren hastası.. Çocukluğumdan bugüne migren ile muhatap olan bir kişi olarak bu çalışma hemen ilgimi çekti. Genel olarak migren tedavisinde kullanılan çok sayıda ilaç olmakla birlikte bu ilaçların büyük çoğunluğu migrenin önlenmesine, atak sıklığının   ve atakların ağırlığının azaltılmasın
Devamı

Mis gibi kokan tıbbi bitkisel çaylar

Resim
Bugün günlük hayatta hepimizin tükettiği tıbbi bitki çaylarını en doğru şekilde nasıl hazırlayabileceğimizi anlatmak istiyorum. Bu temel yöntemleri bildikten sonra hem daha lezzetli hem daha etkili çaylar hazırlayabiliriz.  Bitki çayı hazırlama yöntemleri “demleme (infüzyon)” ve “kaynatma (dekoksiyon)” olmak üzere ikiye ayrılır. Demleme yöntemi taze bitkilere, çiçek ya da yaprak gibi kurutulmuş bitki parçalarına uygulanır.     Örneğin ıhlamur, nane, papatya çayları demleme yöntemi ile hazırlanır. Bu yöntemde ufalanmış bitki parçaları üzerine kaynar su dökülür. 15 dk bekletilerek demlenir ve süzülür. Bu işlem sırasında uçucu maddelerin uzaklaşmaması için kapağı kapatılabilen klasik bir demlik ya da her yerde bulunabilecek bitki çayı hazırlama fincanları kullanılabilir. Özellikle uçucu maddelerce zengin, etkili maddeleri yüzeyde taşıyan yaprak ya da çiçek halindeki bitkilere uygulanan bu yöntem ile hem bu uçucu maddelerin bozunması hem de kaynatma ile uzaklaşması engel
Devamı

Sakız Ağacı Yetiştiriciliği

Resim
Son tatilimde her köşede karşıma çıkıp beni kendisine hayran bırakan sakız ağaçları ile ilgili birkaç şey yazmak istedim. Neden Sakız Ağacı ülkemizde doğal olarak yetişirken değerlendiremiyoruz? Çok kafama takıldı. Biraz araştırdım. Ekonomik olarak bu kadar değerli ülkemizin doğal bitkilerinden birini aslında yeniden kazanabiliriz. Okuyalım görelim.   Sakız (1) Sakız ağacı ( Pistacia lentiscus L.), Akdeniz Bölgesi’nde yabani olarak yetişen her dem yeşil küçük bir çalı olup, ekonomik değeri ve tarihi geçmişi ile öne çıkmaktadır. Özellikle batı Ege (Çeşme- Karaburun) arasında ve Sakız Adasında yoğun olarak yetişmektedir.  Halk arasında bilinen isimleriyle  Çitlembik   ( Pictacia atlantica ), Menengiç ( Pictacia terebinthus ) ve Antep fıstığı ( Pictacia vera ) da sakız ağacının yakın akrabası olan bitkilerdendir.   Ancak sakız ağacı yaprak dökmeyen özelliği ile diğer Pictacia türlerinden kolaylıkla ayrılır. Toprağı örtmesi nedeni ile toprak erozyonunu önlemekte ve orman yangını
Devamı