Pandemilere genel bakış

Koronavirüs pandemisi tüm dünyada ve ülkemizde hızla ilerlerken dünyadaki pandemileri araştırmak istedim.  Öncelikle Sağlık Bakanı'nın açıkladığı son veriler şöyle: 28 Mart 2020 itibariyle koronavirüs ile enfekte hasta sayımız 7402 ve 11 Marttan bugüne kadar vefat eden hasta sayımız 108. Hali hazırda 445 yoğun bakımda ve 309 da entübe hasta var. Maalesef oldukça ciddi şekilde ilerliyor sayılar.   

Dünya genelinde ise yine bugün itibariyle 601 bin den fazla vaka ve 27 binden fazla hayatını kaybeden kişi var. 

Gelelim dünyada ilk akla gelen önemli pandemilere. 

En büyük ve en çok ölümle sonuçlanan vebalar.. Dünyada milyonlarca insanın ölümüne sebep olmuş ve dünya tarihinde çok büyük izler bırakmıştır. 14. yy'da Avrupa'yı yerle bir eden kara vebadan 25-50 milyon kişinin öldüğü düşünülmektedir. Antibiyotik çağının hemen öncesinde Çin'in Yunnan bölgesinde 1850'lerde ortaya çıkan Modern Veba olarak adlandırılan pandemide ise yine tüm dünya da 10 milyondan fazla kişi hayatını kaybetmiştir. Veba Yersinia pestis adı verilen bakteri kaynaklı ölümcül bir hastalıktır. Genellikle kırsal, aşırı kalabalık ve hijyen koşulları kötü bölgelerde ortaya çıkıp yine kötü hijyen koşullarında hızla yayılmıştır. 

Bir diğeri ise koleradır ki kolera pandemileri de tarihte önemli yer tutmuştur.  Örneğin 1900 lü yılların başında 6. kolera pandemisi tüm dünyada 1,5 milyon insanın hayatını kaybetmesine sebep olmuştur. Kolera Vibrio cholerae isimli bakterinin sebep olduğu ölümcül bir bağırsak enfeksiyonudur. Daha çok su hijyenine dikkat edilmediği, kanalizasyon sisteminin kötü olduğu, kanalizasyonun içme ve kullanma suyuna karışabildiği yerlerde ortaya çıkmış ve bu şekilde yayılarak büyük kitleleri etkilemiştir. 

Gelelim viral kaynaklı pandemilere. Genel olarak dünyada toplumların gelişmesiyle hijyen ve altyapının daha iyi olması veba ve kolera gibi pandemilerin daha az görülmesine sebep olmuştur. Ayrıca antibiyotiklerin keşfi ve ardından gelişitirilmesiyle birlikte bakteriyel pandemiler yerlerini daha çok viral pandemilere bırakmıştır. Hala göçmenlerde, gelişmemiş toplumlarda bu hastalıklar küçük çapta salgınlara ya da bireysel ölümlere sebep olabilmektedir. Ayrıca tüm dünya için en büyük riskin antibiyotiklere dirençli bir bakteriyel pandemi olduğu unutulmamalıdır.   

20. yüzyıla gelindiğinde ise daha çok viral pandemiler karşımıza çıkmaktadır. Bunlara örnek olarak influenza virüsleri, koronavirüsler, Ebola ve tabii ki AIDS hastalığına sebep olan HIV sayılabilir. 

Bu pandemilere kısaca göz gezdirelim: 

20. yüzyılda 3 farklı influenza pandemisi karşımıza çıkmaktadır. 

- Bunlardan en önemlisi 20-50 milyon kişinin hayatını kaybetmesine sebep olan 1918-1919 yıllarında gerçekleşen İspanya'da yayılmamasına rağmen adı böyle kalan  "İspanyol Gribi" dir. Birinci dünya savaşının sonunda ortaya çıkmış, savaştan dönen askerler tarafından tüm dünyaya yayılmıştır. H1N1 kaynaklı bir viral enfeksiyondur. Dünyanın o zaman üçte birinin enfekte olmasına sebep olmuştur. 

- İkincisi 1957-1958 yıllarında ortaya çıkan "Asya gribi" olarak adlandırılan İspanyol gribine göre biraz daha hafif seyreden H2N2 virüs enfeksiyonudur. Yaklaşık 2 milyon kişinin hayatını kaybettiği bildirilmektedir.  

- 20. yüzyılda Son olarak 1968 yılında ortaya çıkan H3N2 kaynaklı  "Hong Kong gribi"dir ki tüm dünyada 1 milyon kişinin hayatını kaybetmesine sebep olmuştur.  

20 yılını henüz tamamlamadığımız 21. yüzyılda da yine viral pandemiler devam etmektedir. 

SARS (Kasım 2002 - Haziran 2003)
Çin kökenli bir koronavirüstür. 29 ülkeye yayılmış, 8096 kişiyi enfekte etmiş ve 774 kişinin hayatını kaybetmesine sebep olmuştur. Ölüm oranı %9.6 dır. 60 yaş üstünü etkileyen bir pandemi olarak kayıtlara geçmiştir. 

Domuz Gribi: 2009 yılında ortaya çıkan H1N1 virüsü kaynaklı 65 yaş altını daha yoğun etkileyen bir grip dünyada yaklaşık 100 000-400 000 kişinin ölümüne sebep olmuştur. Özellikle enfekte çocuklarda %47 ölüm oranına sahip olan bu virüs ülkemizde domuz gribi olarak adlandırılmıştır. 

MERS (2012)
İlk olarak 2012 yılında Suudi Arabistan'da görülen Middle East Respiratory Syndrome adı verilen bir koronavirüs enfeksiyonudur. 2494 kişinin enfekte olmasına sebep olmuş ve 858 kişi hayatını kaybetmiştir. Ölüm oranı %34.4 dür.

Ebola: İlk olarak 1976 yılında tespit edilen Ebola virüsünün meydana getirdiği en önemli salgın 2014-2016 yılları arasında batı Afrika'da ortaya çıkmıştır. Kanama ve ateşle karakterize Ebola enfeksiyonu, enfekte ettiği hastaların %50 den fazlasının ölümüne sebep olmasına rağmen kan, ter, tükürük gibi vücut sıvıları ile bulaştığı için diğer influenza ya da koronavirüs enfeksiyonları kadar geniş kitlelere yayılmamıştır. 10 ülkede 28652 kişiyi enfekte ettiği ve bu vakalardan 11 325 inin hayatını kaybettiği belirtilmektedir. 


Aslında dünyadaki pandemiler bir kaç hastalık etrafında dönmüş. Ve milyonlarca insan hayatını kaybetmiş. Daha şimdiden 600 binden fazla insanı enfekte eden COVID-19 da tarihte önemli bir yer alacakmış gibi duruyor. Dilerim vaka sayıları tarihe geçmeden önce durdurulabilen bir pandemi olarak kalır. 

Sağlıklı günler..